Cúm: Nguyên nhân, cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả

Cúm là một bệnh truyền nhiễm đường hô hấp cấp tính do virus cúm gây ra. Đây là bệnh rất phổ biến, xuất hiện theo mùa, lây lan nhanh qua đường hô hấp và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ cúm là gì, các loại virus cúm, nguyên nhân lây bệnh, triệu chứng điển hình, cách điều trị và biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất.

Cúm là bệnh truyền nhiễm lây lan nhanh cần được nhận biết và điều trị kịp thời

Cúm là gì?

Cúm là bệnh do virus Influenza gây ra, khác với cảm lạnh thông thường. Trong khi cảm lạnh do nhiều loại virus khác nhau, thường gây hắt hơi, sổ mũi nhẹ, thì cúm lại có triệu chứng toàn thân rầm rộ hơn và khả năng gây biến chứng cao hơn nhiều.

Virus gây bệnh cúm

Cúm có thể gây thành dịch lớn, ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm trên toàn cầu. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) thống kê, mỗi năm có khoảng một tỷ ca mắc cúm mùa, trong đó 3-5 triệu ca nặng, 290.000 đến 650.000 ca tử vong.

Các loại virus cúm thường gặp

• Cúm A: Loại phổ biến và nguy hiểm nhất, có thể gây đại dịch toàn cầu. Cúm A được chia thành nhiều phân nhóm như H1N1, H3N2… Đây là tác nhân gây ra đại dịch cúm Tây Ban Nha 1918, cúm H1N1 năm 2009.
• Cúm B: Thường gây dịch nhỏ, chủ yếu ảnh hưởng đến trẻ em và thanh thiếu niên. Cúm B ít biến đổi hơn cúm A nhưng vẫn gây bệnh nặng ở một số trường hợp.
• Cúm C: Hiếm gặp, thường gây bệnh nhẹ, không tạo thành dịch lớn.

Nguyên nhân và đường lây truyền

Nguyên nhân chính gây bệnh cúm là do virus Influenza. Các chủng virus này liên tục biến đổi cấu trúc gen, tạo ra những biến thể mới, khiến cơ thể khó hình thành miễn dịch bền vững. Đây là lý do tại sao mỗi năm cần tiêm vắc xin cúm theo mùa.

Cúm lây lan chủ yếu qua 2 con đường:

• Giọt bắn đường hô hấp: Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus phát tán ra không khí và người khỏe mạnh hít phải sẽ dễ dàng nhiễm bệnh.
• Tiếp xúc gián tiếp: Virus cúm có thể tồn tại trên bề mặt đồ vật như tay nắm cửa, bàn ghế, đồ chơi… Khi chạm vào và đưa tay lên mắt, mũi, miệng, người khỏe mạnh sẽ dễ bị lây nhiễm.

Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch yếu dễ mắc cúm

Ngoài ra, một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh:

• Mùa lạnh, thời tiết thay đổi đột ngột.
• Môi trường đông đúc, không gian kín như trường học, công sở.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu: người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh mạn tính (tim mạch, tiểu đường, hen suyễn).

Việc hiểu rõ nguyên nhân và cơ chế lây truyền giúp mỗi người chủ động phòng tránh, hạn chế nguy cơ bùng phát dịch cúm.

Triệu chứng của bệnh cúm

Triệu chứng bệnh thường xuất hiện đột ngột, khác với cảm lạnh khởi phát từ từ. Người mắc cúm có thể gặp:

Họ là biểu hiện dễ thấy khi bạn bị cúm

• Sốt cao: thường 38–40°C, kéo dài 2–4 ngày.
• Ho khan: liên tục, có thể kéo dài sau khi hết cúm.
• Đau họng và sổ mũi: gây khó chịu, dễ nhầm với cảm lạnh.
• Đau nhức cơ, mỏi toàn thân: đặc điểm điển hình, nhiều người mô tả như “bị đánh nhừ”.
• Mệt mỏi, kiệt sức: kéo dài ngay cả khi các triệu chứng khác đã giảm.
• Ớn lạnh, đau đầu dữ dội.
• Trẻ em: đôi khi kèm buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy.

Một số trường hợp cúm có thể nhẹ và tự hồi phục, nhưng cũng có những ca nặng với diễn tiến nhanh chóng dẫn đến viêm phổi, suy hô hấp.

Biến chứng nguy hiểm của cúm

Cúm không đơn giản chỉ là một “cơn cảm lạnh nặng”. Nếu không được điều trị và theo dõi, cúm có thể gây ra những biến chứng sau:

• Viêm phổi do virus hoặc bội nhiễm vi khuẩn: là nguyên nhân tử vong hàng đầu do cúm.
• Viêm xoang, viêm tai giữa: thường gặp ở trẻ nhỏ.
• Viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim: ảnh hưởng đến hệ tim mạch.
• Biến chứng thần kinh: viêm não, viêm màng não, rối loạn thần kinh sau cúm.
• Hội chứng Reye: hiếm gặp nhưng nguy hiểm, thường liên quan đến việc dùng aspirin ở trẻ nhỏ.
• Nặng hơn ở nhóm nguy cơ cao: phụ nữ mang thai, người già, người có bệnh nền mạn tính.

Điều trị bệnh cúm

Đa phần các trường hợp cúm có thể điều trị và hồi phục tại nhà với chế độ chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, với những ca nặng hoặc có yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng virus.

Uống nhiều nước, uống thuốc, giữ ấm giúp chăm sóc và điều trị bệnh cúm

Chăm sóc và điều trị tại nhà

• Nghỉ ngơi đầy đủ: giúp cơ thể tập trung chống lại virus.
• Uống nhiều nước: nước ấm, nước hoa quả, oresol để tránh mất nước và điện giải.
• Ăn uống đủ chất: thức ăn mềm, dễ tiêu, nhiều rau xanh, trái cây chứa vitamin C giúp tăng cường miễn dịch.
• Thuốc hạ sốt: paracetamol theo liều lượng chỉ định.
• Làm dịu triệu chứng: nhỏ mũi bằng dung dịch muối sinh lý, uống mật ong (với trẻ >1 tuổi), giữ ấm cơ thể.

Thuốc kháng virus

Trong trường hợp bệnh nặng hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao, bác sĩ có thể kê các thuốc kháng virus như oseltamivir, zanamivir. Những thuốc này có hiệu quả cao nhất khi dùng trong vòng 48 giờ đầu sau khởi phát triệu chứng.

Điều trị hỗ trợ khác

• Dùng thuốc giảm đau, thuốc giảm ho theo chỉ định.
• Theo dõi sát diễn biến: nếu có khó thở, đau ngực, lơ mơ, cần đến cơ sở y tế ngay.

Phòng ngừa cúm hiệu quả

Phòng bệnh luôn là biện pháp quan trọng và hiệu quả hơn chữa bệnh. Các bác sĩ chuyên khoa Nội – Nhi khuyến cáo mọi người một số biện pháp phòng người bệnh cúm dưới đây:

Đeo khẩu trang khi đi ra ngoài để hạn chế tác động xấu từ môi trường xung quanh 

• Tiêm vắc xin cúm hàng năm: Đây là cách phòng ngừa tốt nhất. Vắc xin cúm được WHO khuyến cáo tiêm cho tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên, đặc biệt nhóm nguy cơ cao.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
• Đeo khẩu trang khi đến nơi đông người hoặc khi trong gia đình có người mắc cúm.
• Vệ sinh môi trường sống: lau dọn, khử khuẩn đồ vật thường xuyên chạm tay.
• Chế độ sống lành mạnh: ngủ đủ giấc, ăn uống cân đối, tập luyện thể dục để tăng sức đề kháng.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Bị cúm bao lâu thì khỏi?

Thông thường, cúm kéo dài 5–7 ngày. Tuy nhiên, cảm giác mệt mỏi có thể tồn tại thêm 1–2 tuần sau khi hết triệu chứng chính.

2. Cúm có lây không?

Có. Cúm lây mạnh trong vòng 3–5 ngày đầu khi người bệnh phát triệu chứng.

3. Phụ nữ mang thai có tiêm vắc xin cúm được không?

Có. Tiêm vắc xin cúm an toàn cho phụ nữ mang thai, giúp bảo vệ cả mẹ và thai nhi.

4. Trẻ dưới 6 tháng tuổi có mắc cúm không?

Có thể. Tuy nhiên, trẻ dưới 6 tháng chưa tiêm được vắc xin, vì vậy phụ huynh và người thân cần tiêm để tạo vòng bảo vệ.

5. Bị cúm nên ăn gì, kiêng gì?

Nên ăn cháo, súp, rau củ, trái cây giàu vitamin C. Hạn chế đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ, rượu bia, nước ngọt có gas.

Kết luận

Cúm là bệnh truyền nhiễm phổ biến, dễ lây lan nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Việc nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng, cách chăm sóc và đặc biệt là tiêm vắc xin hàng năm sẽ giúp bảo vệ bản thân và gia đình khỏi những biến chứng nguy hiểm của cúm.

Hãy chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh ngay từ hôm nay để luôn an toàn trước mùa cúm. Nếu bạn đang gặp triệu chứng bệnh cúm, hãy đến Bệnh viện Đa khoa Gia Định để được thăm khám với bác sĩ chuyên khoa thăm khám và điều trị kịp thời nhé.

ĐĂNG KÝ NHẬN TƯ VẤN MIỄN PHÍ VÀ ĐẶT LỊCH KHÁM CÙNG BÁC SĨ CHUYÊN KHOA