Viêm màng não: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng tránh

Viêm màng não là bệnh nguy hiểm thường gặp ở trẻ em đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh tiến triển nhanh, dễ gây tử vong. Tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết, cách điều trị và phòng ngừa tại Khoa Nhi – Bệnh viện Đa khoa Gia Định.

Viêm màng não là một bệnh lý nguy hiểm nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời

Viêm màng não là gì?

Viêm màng não là tình trạng viêm lớp màng bao quanh não và tủy sống, còn gọi là màng não. Đây là bệnh lý cấp cứu y khoa nguy hiểm, có thể gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

                                              Lớp màng xunh quang não bị viêm còn gọi là viêm màng não

Ở trẻ em, đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện nên bệnh thường diễn tiến nhanh, khó nhận biết và dễ nhầm lẫn với các bệnh sốt thông thường.

Nguyên nhân gây viêm màng não

Viêm màng não ở trẻ em có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó vi khuẩn và virus là hai nhóm phổ biến nhất.

                                         Vi khuẩn và Virus là những nguyên nhân chính gây ra viêm màng não

1. Viêm màng não do vi khuẩn

Đây là dạng viêm màng não nguy hiểm nhất, diễn tiến nhanh, có thể gây tử vong trong vòng 24 giờ nếu không được điều trị.
Các loại vi khuẩn thường gặp:

• Não mô cầu (Neisseria meningitidis): dễ gây dịch trong môi trường đông người, lây qua đường hô hấp.
• Phế cầu (Streptococcus pneumoniae): thường gặp ở trẻ chưa tiêm vắc xin phế cầu, có thể xuất phát từ viêm tai giữa, viêm xoang hoặc viêm phổi.
• Hib (Haemophilus influenzae type b): phổ biến ở trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ.

Cơ chế lây lan

• Giọt bắn từ người bệnh khi ho, hắt hơi, nói chuyện.
• Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng.
• Vi khuẩn từ ổ nhiễm trùng khác (tai, xoang, phổi) lan vào máu và tới màng não.
  

2. Viêm màng não do virus

• Thường gặp vào mùa hè – thu.
• Tác nhân phổ biến: enterovirus, virus quai bị, virus herpes simplex.
• Đa số trường hợp nhẹ hơn vi khuẩn, nhưng vẫn cần theo dõi sát để phòng biến chứng.

3. Viêm màng não do nấm

• Ít gặp ở trẻ khỏe mạnh.
• Thường gặp ở trẻ suy giảm miễn dịch (HIV/AIDS, ung thư, dùng thuốc ức chế miễn dịch).
• Tác nhân thường gặp: Cryptococcus neoformans.

4. Các nguyên nhân khác

• Ký sinh trùng (hiếm gặp, nhưng có thể gây viêm mạn tính).
• Biến chứng sau phẫu thuật não hoặc chấn thương sọ não.

Ai có nguy cơ cao mắc bệnh?

Mặc dù viêm màng não có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng một số nhóm trẻ có nguy cơ cao hơn.

                                                                Trẻ em và trẻ sơ sinh là đối tượng cao mắc bệnh viêm màng não

1. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi

• Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện.
• Dễ bị vi khuẩn, virus tấn công qua đường hô hấp.

2. Trẻ chưa tiêm phòng đầy đủ

Không có kháng thể bảo vệ chống lại các tác nhân như não mô cầu, Hib, phế cầu, quai bị.

3. Trẻ sống trong môi trường đông đúc

Nhà trẻ, trường học, ký túc xá… tạo điều kiện cho bệnh lây lan nhanh.

4. Trẻ có bệnh nền hoặc suy giảm miễn dịch

• Trẻ sinh non, nhẹ cân.
• Trẻ mắc các bệnh mạn tính như tim bẩm sinh, bệnh thận, suy dinh dưỡng nặng.

5. Trẻ có tiền sử nhiễm trùng tai – mũi – họng tái phát

Vi khuẩn từ các ổ viêm có thể lan tới màng não qua đường máu.

Biến chứng viêm màng não

Nếu không điều trị kịp thời, viêm màng não có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

1. Biến chứng cấp tính

• Sốc nhiễm trùng: huyết áp tụt nhanh, suy đa cơ quan, nguy cơ tử vong cao.
• Phù não: gây tăng áp lực nội sọ, hôn mê.
• Co giật kéo dài: do tổn thương não cấp tính.
• Suy hô hấp: khi trung tâm hô hấp bị ảnh hưởng.

2. Biến chứng lâu dài

• Điếc vĩnh viễn: do tổn thương dây thần kinh thính giác.
• Giảm thị lực hoặc mù lòa: do tổn thương dây thần kinh thị giác.
• Chậm phát triển trí tuệ: ảnh hưởng khả năng học tập, nhận thức.
• Rối loạn vận động: liệt tay, chân hoặc rối loạn phối hợp động tác.

Tỷ lệ biến chứng nặng hoặc tử vong cao nhất ở trẻ dưới 1 tuổi và trẻ điều trị muộn.

Điều trị viêm màng não

Viêm màng não là bệnh lý cần cấp cứu và phải được điều trị tại bệnh viện.

Nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường phải được điều trị kịp thời

1. Nguyên tắc điều trị

• Bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt, không chờ kết quả xét nghiệm mới dùng thuốc.
• Điều trị nguyên nhân kết hợp hỗ trợ triệu chứng.
• Theo dõi liên tục tại khoa hồi sức hoặc khoa nhi chuyên sâu.

2. Điều trị đặc hiệu

• Viêm màng não do vi khuẩn: dùng kháng sinh tĩnh mạch liều cao, phổ rộng, sau đó chỉnh kháng sinh theo kết quả kháng sinh đồ.
• Viêm màng não do virus: chủ yếu điều trị hỗ trợ, một số trường hợp dùng thuốc kháng virus đặc hiệu (như acyclovir trong nhiễm herpes).
• Viêm màng não do nấm: dùng thuốc kháng nấm (amphotericin B, fluconazole) kéo dài.

3. Điều trị hỗ trợ

• Hạ sốt, giảm đau.
• Thuốc chống co giật nếu trẻ lên cơn co giật.
• Truyền dịch, điện giải để duy trì huyết áp và chức năng cơ thể.
• Thở oxy hoặc hỗ trợ hô hấp khi có suy hô hấp.

4. Theo dõi và phòng biến chứng

• Đánh giá chức năng thần kinh hàng ngày.
• Phát hiện sớm các dấu hiệu tăng áp lực nội sọ.
• Khám thính lực sau điều trị để tầm soát điếc sớm.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

• Sốt cao kèm đau đầu, cứng gáy.
• Trẻ quấy khóc bất thường, bỏ bú, thóp phồng.
• Co giật hoặc da nổi ban xuất huyết.
• Triệu chứng bất thường sau khi tiếp xúc với người mắc bệnh.

FAQ – Câu hỏi thường gặp

1. Viêm màng não có lây không?

Có. Một số loại viêm màng não, đặc biệt là do vi khuẩn, có thể lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc gần.

2. Tiêm phòng viêm màng não có tác dụng bao lâu?

Tùy loại vắc xin, thời gian bảo vệ có thể từ 3 – 10 năm hoặc lâu hơn.

3. Người lớn có thể mắc viêm màng não không?

Có, nhưng tỷ lệ thấp hơn trẻ em.

4. Viêm màng não có để lại di chứng không?

Có thể để lại điếc, giảm trí tuệ, co giật, hoặc rối loạn vận động.

5. Làm sao phân biệt viêm màng não và sốt siêu vi?

Viêm màng não thường kèm cứng gáy, đau đầu dữ dội, nôn nhiều, một số trường hợp có ban xuất huyết.

Nếu trẻ có những dấu hiệu bất thường kể trên, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để điều trị ngay. Khoa Nhi – Bệnh viện Đa khoa Gia Định là địa chỉ ba mẹ có thể tin tưởng lựa chọn, với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại và quy trình chăm sóc toàn diện, đảm bảo điều trị kịp thời, an toàn cho trẻ.

• Cấp cứu 24/7: 0359 535 115
• Hotline: 028 3512 4688
• Website: https://bvdkgiadinh.com
• 425 – 427 – 429 Nơ Trang Long, Phường Bình Lợi Trung, TP. Hồ Chí Minh

ĐĂNG KÝ NHẬN TƯ VẤN MIỄN PHÍ VÀ ĐẶT LỊCH KHÁM CÙNG BÁC SĨ CHUYÊN KHOA