Bệnh nghe kém ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Tai của bé gồm có 3 phần chính là tai ngoài, tai giữa và tai trong. Về sinh lý nghe, âm thanh sẽ đi vào tai ngoài, qua tai giữa, tai trong, qua dây thần kinh ốc tai tới thân não, lên vỏ não và được giải mã. Từ đó, bé sẽ hiểu được đó là âm thanh gì, có ý nghĩa gì.

Nghe kém là tình trạng sức nghe của trẻ bị giảm so với bình thường. Trẻ không nghe được tiếng nói thầm hoặc các âm thanh rất nhỏ. Với trẻ em, ngưỡng nghe bình thường trên thính lực đơn âm là ≤15dB. Nếu ngưỡng nghe lớn hơn 15dB được gọi là nghe kém.

Nghe kém được phân chia thành nhiều mức độ khác nhau:

• Từ nhẹ tới trung bình nhẹ, 
• Trung bình nặng
• Nặng và điếc.

Nghe kém có thể do bẩm sinh, do tai biến sản khoa trong khi sinh hoặc do mắc phải các nguyên nhân khác sau khi sinh.

Nguyên nhân nghe kém

Bẩm sinh, di truyền

• Di truyền: Là nguyên nhân hàng đầu gây nghe kém ở trẻ sơ sinh. Có khoảng 50% các trường hợp nghe kém bẩm sinh là do di truyền. Một số nghiên cứu cho thấy, các gia đình có bố hoặc mẹ bị nghe kém thì con của họ cũng có nguy cơ nghe kém cao hơn so với những đứa trẻ có bố, mẹ khỏe mạnh khác.
• Thời kỳ mang thai của người mẹ: Nếu người mẹ bị một số bệnh nhiễm trùng như Rubella, herpes hoặc giang mai trong thời kỳ mang thai thì trẻ có thể bị nghe kém hoặc điếc.
• Bà mẹ mang thai sử dụng một số loại thuốc gây ngộ độc như thuốc điều trị sốt rét, thuốc lợi tiểu, nhóm aminoglycosides, cytotoxic cũng có thể gây nghe kém cho thai nhi sau khi trẻ ra đời.
• Nhiễm trùng ối trước khi sinh.
• Có một số dị tật khác ở tim, mắt, vành tai, ống tai, đường chân tóc thấp, không có nhân trung.

Nguyên nhân tai biến sản khoa trong khi sinh

• Sinh non, cân nặng sơ sinh thấp: Nếu trẻ sinh non, có cân nặng lúc sinh thấp (dưới 1500g) thì có nguy cơ gặp vấn đề về suy giảm thính lực cao hơn so với trẻ sinh đủ tháng.
• Trẻ bị vàng da sau sinh: Tình trạng tăng bilirubin tự do có thể gây tổn thương nhân thần kinh thính giác thân não, có thể phá hủy dây thần kinh thính giác và tế bào hạch ốc tai. Vàng da nặng ở trẻ sơ sinh có thể gây tổn thương thần kinh nghe, dẫn tới nghe kém ở trẻ;
• Thiếu oxy khi sinh: Tình trạng thiếu oxy ở trẻ cũng có liên quan chặt chẽ với nguy cơ suy giảm thính lực. Cụ thể, khi có đủ oxy và tưới máu bình thường thì chức năng của ốc tai sẽ được đảm bảo. Ở những trẻ sơ sinh bị thiếu oxy hoặc bị ngạt, các tế bào hạch ốc tai sẽ bị ảnh hưởng. Với trẻ bị thiếu oxy nặng, ốc tai có thể bị tổn thương nặng, gây ảnh hưởng tới thính lực của trẻ.

Nguyên nhân mắc phải sau sinh

Nhiễm khuẩn: 

• Viêm tai mạn tính: Các xương con nằm trong tai giữa có nhiệm vụ dẫn truyền, tăng năng lượng sóng âm từ tai ngoài vào tai trong. Với trẻ bị viêm tai giữa, dịch hoặc mủ bị ứ đọng trong hòm nhĩ sẽ làm cản trở sự rung động của chuỗi xương con, khiến năng lượng sóng âm bị hao hụt, dẫn tới sức nghe bị giảm.
• Viêm màng não: Có khoảng 10% trẻ em sau khi mắc viêm màng não có di chứng nghe kém ở các mức độ khác nhau. Về cơ chế gây bệnh, khi trẻ bị viêm màng não, não và màng não sẽ bị phù, làm giảm oxy tới các tế bào thần kinh, gây tổn thương không hồi phục cho các tế bào thần kinh. Trẻ bị viêm màng não mủ có nguy cơ bị điếc cao, có thể bị điếc chỉ sau một vài ngày mắc bệnh.
• Một số lý do khác như: Chấn thương, tiếng ồn, sử dụng thuốc kháng sinh, quai bị, sởi, nút ráy tai, có dị vật rơi vào tai, bị u xơ thần kinh, động kinh. 

Cách thức phát hiện bé có bệnh nghe kém

Trẻ bị suy giảm thính lực nếu không được phát hiện và can thiệp sớm trước khi trẻ được 2 tuổi thì sẽ không thể phục hồi ngôn ngữ như trẻ bình thường. Điều này sẽ gây khó khăn cho trẻ trong giao tiếp, học tập, gây ảnh hưởng tới tâm lý của bé. Vì vậy, sàng lọc nghe kém sớm đóng vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển của trẻ.

Sàng lọc thính giác cho trẻ sơ sinh nên thực hiện trong vòng 1 tháng sau khi sinh, chẩn đoán xác định trong vòng 3 tháng sau sinh và thực hiện can thiệp nếu trẻ bị nghe kém trong vòng 6 tháng sau sinh. 

Ngoài ra, ba mẹ có thể phát hiện việc nghe kém sớm ở trẻ bằng cách: Quan sát, thấy trẻ không phản ứng với các âm thanh, đặc biệt là các âm thanh lớn; không hóng chuyện, chậm nói hoặc không nói được. 

Thực hiện phương pháp đo âm ốc tai kết hợp đo điện thính giác thân não.

Điều trị nghe kém ở trẻ sơ sinh & trẻ nhỏ

Nghe kém do các bệnh lý tai giữa và tai ngoài có thể được điều trị bằng nội khoa và ngoại khoa. Tuy nhiên, tỷ lệ điều trị thành công còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố như nguyên nhân gây bệnh, cơ địa của trẻ, mức độ nghe kém.

Trẻ mắc bệnh lý tai trong hoặc bệnh lý tai giữa có thể sử dụng các thiết bị hỗ trợ phục hồi chức năng nghe như máy trợ thính, điện cực ốc tai. Hiệu quả của các thiết bị hỗ trợ này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Nguyên nhân gây nghe kém, mức độ nghe kém, thời điểm can thiệp, chất lượng thiết bị, thời gian đeo máy, môi trường nghe, sự hỗ trợ của gia đình, sự phối hợp của trẻ.

Nếu được phát hiện nghe kém, mất thính lực muộn, trẻ có thể gặp khó khăn trong phát âm, phát triển ngôn ngữ và nhận thức so với trẻ khỏe mạnh bình thường, thậm chí phải gánh chịu những khuyết tật vĩnh viễn như câm, điếc. 

Vì vậy, ba mẹ hãy lưu ý: Cho bé tham gia khám sàng lọc khiếm thính sớm, khi nghi ngờ trẻ bị nghe kém phải đi khám chuyên sâu để can thiệp điều trị kịp thời.